Milchsäure Säuren CarbonsäurenDie Milchsäure ist eine organische Hydroxycarbonsäure, die als Stoffwechselzwischenprodukt und bei der bakteriellen Milchsäuregärung entsteht. Sie hat ätzende, saure und antiseptische Eigenschaften und wird unter anderem bei Warzen, Hühneraugen, zur Stärkung des vaginalen Milieus, als pharmazeutischer Hilfsstoff und für die Herstellung von Wirkstoffsalzen verwendet. Eine grosse Bedeutung kommt ihr auch bei der Herstellung von Lebensmitteln zu, zum Beispiel von Sauermilchprodukten und Käse. Konzentrierte Milchsäure kann bei einer unsachgemässen Anwendung Hautreizungen und schwere Augenschädigungen hervorrufen.
synonym: Acidum lacticum PhEur, Lactic acid, E 270, 2-Hydroxypropansäure, 2-Hydroxypropionsäure
ProdukteMilchsäure ist als Offenware in Apotheken und Drogerien erhältlich. Sie ist in Arzneimitteln, Kosmetika und Medizinprodukten enthalten, unter anderem in Warzenmitteln, Hühneraugenmitteln, Produkten zur Vaginalpflege wie Vaginalgelen, in Hautpflegemitteln und Produkten zur Entfernung der Hornhaut.
Struktur und EigenschaftenDie Milchsäure (C3H6O3, Mr = 90.1 g/mol) ist eine organische Säure, die zu den α-Hydroxycarbonsäuren und den Fruchtsäuren (AHA) gehört. Sie liegt als farblose bis schwach gelbe, sirupartige Flüssigkeit mit einem typischen Geruch vor und ist mit Wasser mischbar. Neben der Milchsäure kann die Flüssigkeit gemäss dem Arzneibuch auch Kondensationsprodukte (Ester) und Wasser enthalten. Die Milchsäure ist ein Racemat, das aus dem S- und R-Enantiomer besteht. Das S-Enantiomer entspricht der L-(+)-Milchsäure und ist für den Menschen physiologisch. Das R-Enantiomer wird auch als D-(-)-Milchsäure bezeichnet.
Die Milchsäure wurde erstmals im 18. Jahrhundert aus saurer Milch isoliert. Sie wird durch eine bakterielle Fermentation aus Zuckern wie der Glucose und Lactose gewonnen, zum Beispiel mithilfe von Laktobazillen und bestimmten Streptokokken. Man spricht von der Milchsäuregärung. Die Salze und Ester der Milchsäure werden als Lactate oder Laktate bezeichnet, z.B. Natriumlactat. Der pKa (Carbonsäure) beträgt 3.86.
Die Milchsäure kommt in höheren Konzentrationen in verschiedenen Lebensmitteln vor, zum Beispiel im Joghurt, im Sauerkraut, Sauerbrot, Quark, Käse, in der Sauermilch und in einigen Getränken (z.B. Rivella®).
WirkungenDie Milchsäure (ATC G01AD01 ) hat abhängig von der Konzentration des Produkts ätzende, saure, keratolytische und antiseptische Eigenschaften. In der Vagina ist sie an der Aufrechterhaltung des sauren Milieus und an der Immunabwehr beteiligt. Des Weiteren spielt sie im Stoffwechsel als Metabolit von Pyruvat eine wichtige Rolle, zum Beispiel in der Muskulatur.
Vergärung der Glucose zur Milchsäure in Laktobazillen, zum Vergrössern anklicken. Illustration © PharmaWiki
AnwendungsgebieteIn Form geeigneter Zubereitungen:
- Warzen, Hühneraugen, Hornhautverdickungen.
- Zur Stärkung des vaginalen Milieus, bei vaginalen Infektionen.
- Zur Hydratisierung der Haut in Hautpflegemitteln, bei Hauterkrankungen.
- Als pharmazeutischer Hilfsstoff.
- Lactat in Ringerlösungen.
- Für chemische Synthesen.
- Für die Herstellung von Wirkstoffsalzen.
- In der Imkerei gegen Varroamilben bei Honigbienen.
- Als Lebensmittelzusatzstoff, zum Beispiel als Konservierungsmittel und als Säuerungsmittel. Die Milchsäuregärung hat eine grosse Bedeutung bei der Lebensmittelherstellung von Sauermilchprodukten und Käse.
Konzentrierte (reine) Milchsäure ist ätzend und kann bei einer unsachgemässen Anwendung Hautreizungen und schwere Augenschädigungen hervorrufen. Die entsprechenden Vorsichtsmassnahmen im Sicherheitsdatenblatt müssen beachtet werden.
siehe auchSäuren, Laktobazillen, Fruchtsäuren, Natriumlactat
Literatur- Agroscope
- Arzneimittel-Fachinformation (CH)
- Europäisches Arzneibuch PhEur
- Lehrbücher der Chemie
- Lexika der Lebensmitteltechnologie
- Sicherheitsdatenblatt
Interessenkonflikte: Keine / unabhängig. Der Autor hat keine Beziehungen zu den Herstellern und ist nicht am Verkauf der erwähnten Produkte beteiligt.
Weitere InformationenWirkstoffe: Acidum (S)-lacticum (sine aqua), Macrogoli 9 aether laurilicus, Amygdalae oleum raffinatum
Unternehmen: Merz Pharma (Schweiz) AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Antipruriginosa
Wirkstoffe: Acidum (S)-lacticum (sine aqua), Macrogoli 9 aether laurilicus, Amygdalae oleum raffinatum
Unternehmen: Merz Pharma (Schweiz) AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Antipruriginosa
Wirkstoffe: Acidum (S)-lacticum (sine aqua), Amygdalae oleum raffinatum
Unternehmen: Merz Pharma (Schweiz) AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Hautpflegemittel
Wirkstoffe: Acidum (S)-lacticum (sine aqua), Amygdalae oleum raffinatum
Unternehmen: Merz Pharma (Schweiz) AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Hautpflegemittel
Wirkstoffe: Acidum lacticum (HAB) D30, Aesculus hippocastanum (HAB) D6, Aloe (HAB) D20, Arctium (HAB) D12, Arnica montana (HAB) D8, Asa foetida (HAB) D10, Carbo animalis (HAB) D8, Marsdenia cundurango (HAB) D2, Semecarpus anacardium (HAB) D8, Nux-vomica (Ph.Eur.Hom.) D4 (Ph.Eur.Hom. 1.1.8)
Unternehmen: Regena AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Cor suis D8 (HAB 42a), Hepar suis D8 (HAB 42a), Crataegus (HAB) D6, Arnica montana (HAB) D4, Ignatia (Ph.Eur.Hom.) D6 (Ph. Eur. Hom. 1.1.8), Acidum arsenicosum (HAB) D8, Ouabainum D8 (HAB 5a), Ranunculus bulbosus (HAB) D6, Selenicereus grandiflorus (HAB) D3, Nitroglycerinum (HAB) D4, Kalium carbonicum (HAB) D4, Kalmia latifolia (HAB) D4, Spigelia anthelmia (HAB) D10, Carbo vegetabilis (HAB) D18, Acidum alpha-ketoglutaricum D8 (HAB 5a), Acidum fumaricum D8 (HAB 5a), Acidum malicum D8 (HAB 5a), Acidum L(+) lacticum D6 (HAB 5a), Natrium diethyloxalaceticum D8 (HAB 6)
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Calcium, Magnesium, Natrium, Chloridum, (S)-lactas, Natrii hydrogenocarbonas, Natrii chloridum, Calcii chloridum dihydricum, Magnesii chloridum hexahydricum, Acidum (S)-lacticum
Unternehmen: Baxter AG
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung: Blutprodukte und Perfusionslösungen
Wirkstoffe: Acidum (S)-lacticum D1
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Acidum (S)-lacticum D4
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Acidum salicylicum, Acidum lacticum
Unternehmen: Melisana AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Hautpflegemittel
Wirkstoffe: Acidum salicylicum, Acidum lacticum
Unternehmen: Melisana AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Hautpflegemittel
Wirkstoffe: Acidum lacticum, Calendula officinalis ex herba recens ferm 33c TM (HAB 33c), Echinacea pallida e planta tota rec. ferm 33c TM (HAB 33c), Eucalypti aetheroleum (Eucalyptus globulus Labill., Eucalyptus polybractea F.Muell. ex R.T.Baker und Eucalyptus smithii F.Muell. ex R.T.Baker., Aetheroleum), Kreosotum (HAB) D4, Lilium lancifolium ex herba recens ferm 33c D1 (HAB 33c), Origanum majorana ex herba recens ferm 33c TM (HAB 33c), Rosmarini aetheroleum (Rosmarinus officinalis L., Aetheroleum), Salviae aetheroleum (Salvia officinalis L., Aetheroleum), Thuja occidentalis e summitatibus recens ferm 33e D1 (HAB 33e), Thymi typo thymolo aetheroleum (Thymus vulgaris L., Thymus zygis L., Aetheroleum)
Unternehmen: WALA Schweiz AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Acidum (S)-lacticum D15, Aconitum napellus D4, Ferrum phosphoricum (HAB) D8, Gelsemium sempervirens (HAB) D4, Influenzinum D30, Veratrum album (HAB) D4
Unternehmen: metapharmaka GmbH
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Acidum L(+) lacticum D4 (HAB 5a), Aesculus hippocastanum (HAB) D4, Arteria suis D10 (HAB 42a), Barium carbonicum (HAB) D13, Cuprum sulfuricum (HAB) D6, Embryo totalis suis D8 (HAB 42a), Funiculus umbilicalis suis D10 (HAB 42a), Hypophysis suis D10 (HAB 42a), Melilotus officinalis (HAB) D6, Natrium pyruvicum D8 (HAB 5a), Nicotiana tabacum (HAB) D10, Placenta suis D6 (HAB 42a), Plumbum iodatum D18 (HAB 6), Secale cornutum (HAB) D4, Solanum nigrum (HAB) D6, Strophanthus gratus (HAB) D6, Vena suis D8 (HAB 42a), Vipera berus (HAB) D10
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Calcii chloridum dihydricum, Magnesii chloridum hexahydricum, Glucosum, Acidum (S)-lacticum, Natrii chloridum, Natrii hydrogenocarbonas, Kalii chloridum, Calcium, Magnesium, Natrium, Chloridum, (S)-lactas, Hydrogenocarbonas, Kalium
Unternehmen: Baxter AG
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung: Blutprodukte und Perfusionslösungen
Wirkstoffe: Acidum lacticum D20, Acidum silicicum (HAB) D30, Aconitum napellus D10, Calcii fluoridum D30, Cimicifuga racemosa (HAB) D8, Colchicum autumnale (HAB) D10, Helichrysum arenarium e herba rec. D8, Ledum palustre (HAB) D10, Lithii carbonas D20, Veratrum album (HAB) D20
Unternehmen: Regena AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Acidum benzoicum e resina (HAB) D20, Acidum hydrochloridum dilutum D60, Acidum hydrofluoricum D30, Acidum lacticum D30, Acidum silicicum (HAB) D20, Berberis vulgaris (HAB) D8, Kalii iodidum D20, Petroleum rectificatum (HAB) D20, Plectranthus fructicosus D10, Sanguinaria canadensis (HAB) D12
Unternehmen: Regena AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Acidum (S)-lacticum aquos D6
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Acidum alpha-ketoglutaricum D8 (HAB 5a), Acidum malicum D8 (HAB 5a), Acidum fumaricum D8 (HAB 5a), Acidum L(+) lacticum D3 (HAB 5a), Adenosinum triphosphoricum D8 (HAB 5a), Calcium fluoratum (HAB) D10, Colchicum autumnale (HAB) D4, Conium maculatum (HAB) D4, Cortisonum aceticum D28 (HAB 6), Euspongia officinalis (HAB) D8, Fucus vesiculosus (HAB) D6, Funiculus umbilicalis suis D10 (HAB 42a), Galium aparine (HAB) D4, Glandulae thyreoidea suis D8 (HAB 42a), Hepar suis D10 (HAB 42a), Medulla ossis suis D10 (HAB 42a), Natrium diethyloxalaceticum D8 (HAB 6), Pulsatilla pratensis (HAB) D8, Sedum acre (HAB) D6, Sempervivum tectorum var. tectorum (HAB) D6, Splen suis D10 (HAB 42a), Sulfur (HAB) D10, Thymus suis D10 (HAB 42a), Viscum album (HAB) D3
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Ubichinonum D10 (HAB 5a), Acidum ascorbicum D6 (HAB 5a), Thiaminum hydrochloricum D6 (HAB 5a), Natrium riboflavinum phosphoricum D6 (HAB 5a), Pyridoxinum hydrochloricum D6 (HAB 5a), Nicotinamidum D6 (HAB 5a), Vaccinium myrtillus (HAB) D4, Colchicum autumnale (HAB) D4, Podophyllum peltatum (HAB) D4, Conium maculatum (HAB) D4, Hydrastis canadensis (Ph.Eur.Hom.) D4 (Ph.Eur.Hom. 1.1.8), Acidum L(+) lacticum D6 (HAB 5a), Hydrochinonum D8 (HAB 5a), Acidum thiocticum D8 (HAB 6), Sulfur (HAB) D8, Manganum phosphoricum D8 (HAB 6), Natrium diethyloxalaceticum D8 (HAB 6), Trichinoylum D10 (HAB 6), Anthrachinonum D10 (HAB 6), Naphthochinonum D10 (HAB 5a), Para-benzochinonum D10 (HAB 5a), Adenosinum triphosphoricum D10 (HAB 5a), Coenzym A D10 (HAB 5a), Galium aparine (HAB) D6, Acidum acetylsalicylicum D10 (HAB 5a), Histaminum D10 (HAB 5a), Nadidum D10 (HAB 5a), Magnesium gluconicum D10 (HAB 5a)
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Ubichinonum D10 (HAB 5a), Acidum ascorbicum D6 (HAB 5a), Thiaminum hydrochloricum D6 (HAB 5a), Natrium riboflavinum phosphoricum D6 (HAB 5a), Pyridoxinum hydrochloricum D6 (HAB 5a), Nicotinamidum D6 (HAB 5a), Vaccinium myrtillus (HAB) D6, Colchicum autumnale (HAB) D6, Podophyllum peltatum (HAB) D6, Hydrastis canadensis (Ph.Eur.Hom.) D6 (Ph.Eur.Hom. 1.1.8), Acidum L(+) lacticum D6 (HAB 5a), Hydrochinonum D8 (HAB 5a), Acidum thiocticum D8 (HAB 6), Sulfur (HAB) D8, Manganum phosphoricum D8 (HAB 6), Natrium diethyloxalaceticum D8 (HAB 6), Trichinoylum D10 (HAB 6), Anthrachinonum D10 (HAB 6), Naphthochinonum D10 (HAB 5a), Para-benzochinonum D10 (HAB 5a), Adenosinum triphosphoricum D10 (HAB 5a), Coenzym A D10 (HAB 5a), Galium aparine (HAB) D6, Acidum acetylsalicylicum D10 (HAB 5a), Histaminum D10 (HAB 5a), Nadidum D10 (HAB 5a), Magnesium gluconicum D10 (HAB 5a)
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Acidum lacticum, Acidum salicylicum
Unternehmen: Thiola GmbH
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Andere Dermatika
Wirkstoffe: Acidum salicylicum, Acidum lacticum
Unternehmen: F. UHLMANN-EYRAUD AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Andere Dermatika