Mangan Arzneimittelgruppen SpurenelementeMangan ist ein essenzielles Spurenelement, das im menschlichen Körper als Cofaktor für zahlreiche Enzyme benötigt wird. Es ist in vielen Lebensmitteln sowie in einigen Multivitaminpräparaten und Nahrungsergänzungsmitteln enthalten. Der Tagesbedarf liegt im tiefen Milligrammbereich. Ein Manganmangel gilt als selten. Mangan ist neurotoxisch, wenn es stark überdosiert wird und kann zu einer Parkinson-ähnlichen Erkrankung führen.
synonym: Manganum, Mn, Manganese
ProdukteMangan ist unter anderem in Multivitaminpräparaten und Nahrungsergänzungsmitteln enthalten. Im Englischen wird es als Manganese bezeichnet. Es soll nicht mit Magnesium verwechselt werden.
Struktur und EigenschaftenMangan (Mn) ist ein chemisches Element mit der Ordnungszahl 25 und einer Atommasse von 54.94 u, das zu den Übergangsmetallen gehört. Es liegt als silbergraues, hartes und sprödes Metall mit einem hohen Schmelzpunkt von 1246 °C vor. Es kommt in der Erdkruste häufig vor, zum Beispiel im Mineral Pyrolusit. Gefunden wird es auch auf dem Meeresboden in den sogenannten Manganknollen, die weitere Elemente enthalten. Auch für das Pflanzenwachstum ist Mangan essenziell.
Mangan hat sieben Valenzelektronen und zeichnet sich durch seine vielen möglichen Oxidationsstufen von bis +7 aus. Typische Oxidationsstufen sind +2, +4 und +7. Im Desinfektionsmittel Kaliumpermanganat beträgt sie +7 (vgl. Abbildung). Dies entspricht der Anzahl der Valenzelektronen (3d54s2). In Manganchlorid (MnCl2) und Mangansulfat (MnSO4) ist die Oxidationszahl +2, in Mangandioxid (MnO2) +4.
In Arzneimitteln ist Mangan in Form verschiedener Salze und Komplexe enthalten, z.B. als Mangancarbonat, Manganchlorid, Mangangluconat und Mangansulfat. Diese sind häufig rosafarben.
WirkungenMangan ist ein essenzielles Spurenelement, das im im Körper als Cofaktor für zahlreiche Enzymen eine wichtige Rolle spielt, welche an vielen Stoffwechselwegen beteiligt sind (z.B. Pyruvatcarboxylase, Mangan-Superoxid-Dismutase). Der menschliche Körper enthält nur etwa 10 bis 20 mg Mangan, vieles davon im Knochen.
Anwendungsgebiete (Auswahl)In Form verschiedener Salze:
- Für die Vorbeugung und Behandlung von Mangelzuständen.
- Als Nahrungsergänzungsmittel.
- Als Desinfektionsmittel.
- Als Katalysator für chemische Reaktionen.
- Für die Herstellung von Batterien.
Als Metall:
- Für die Herstellung von Legierungen und Stahl.
Gemäss der Fachinformation. Der Tagesbedarf für Erwachsene beträgt gemäss den DACH-Referenzwerten 2.0 bis 5.0 mg. Ein Manganmangel gilt als selten.
Unerwünschte WirkungenMangan ist neurotoxisch, wenn es überdosiert wird und kann zu einer Parkinson-ähnlichen Erkrankungen führen. Dies zum Beispiel, wenn es in Form von Staub inhaliert wird (Manganismus).
siehe auchLiteratur- Arzneimittel-Fachinformation (CH)
- Avila D.S., Puntel R.L., Aschner M. Manganese in health and disease. Met Ions Life Sci, 2013, 13, 199-227 Pubmed
- EFSA
- Erikson K.M., Aschner M. Manganese: Its Role in Disease and Health. Met Ions Life Sci, 2019, 19 Pubmed
- Europäisches Arzneibuch PhEur
- Frisbie S.H., Mitchell E.J., Dustin H., Maynard D.M., Sarkar B. World Health Organization discontinues its drinking-water guideline for manganese. Environ Health Perspect, 2012, 120(6), 775-8 Pubmed
- Horning K.J., Caito S.W., Tipps K.G., Bowman A.B., Aschner M. Manganese Is Essential for Neuronal Health. Annu Rev Nutr, 2015, 35, 71-108 Pubmed
- Lehrbücher der Chemie
- National Institutes of Health, Office of Dietary Supplements (NIH)
Interessenkonflikte: Keine / unabhängig. Der Autor hat keine Beziehungen zu den Herstellern und ist nicht am Verkauf der erwähnten Produkte beteiligt.
Weitere InformationenWirkstoffe: Ferrum, Zincum, Manganum, Cuprum, Selenium, Molybdenum, Iodidum, Chromium, Fluoridum
Unternehmen: Fresenius Kabi (Schweiz) AG
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung: Blutprodukte und Perfusionslösungen
Wirkstoffe: Cerebrum suis D8 (HAB 42a), Embryo totalis suis D10 (HAB 42a), Hepar suis D10 (HAB 42a), Placenta totalis suis D10 (HAB 42a), Kalium phosphoricum (HAB) D6, Selenium (HAB) D10, Thuja occidentalis (HAB) D6, Ignatia (Ph.Eur.Hom.) D8 (Ph.Eur.Hom.1.1.8), Acidum phosphoricum (HAB) D10 (SV), Cinchona pubescens (HAB) D4, Sulfur (HAB) D10 (SV), Kalium bichromicum (HAB) D8, Gelsemium sempervirens (HAB) D4, Ruta graveolens (HAB) D4, Arnica montana (HAB) D28, Aesculus hippocastanum (HAB) D4, Manganum phosphoricum D8 (HAB 6), Magnesium phosphoricum (HAB) D10, Semecarpus anacardium (HAB) D6, Conium maculatum (HAB) D4, Hyoscyamus niger (HAB) D6, Aconitum napellus (HAB) D6, Cocculus (Ph.Eur.Hom.) D4 (Ph.Eur.Hom. 1.1.8), Ambra grisea (HAB) D10 (SV)
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Acidum alpha-ketoglutaricum D8 (HAB 5a), Acidum thiocticum D6 (HAB 6), Acidum ascorbicum D6 (HAB 5a), Acidum cis-aconiticum D8 (HAB 5a), Acidum citricum (HAB) D8, Acidum malicum D8 (HAB 5a), Acidum fumaricum D8 (HAB 5a), Acidum succinicum (Ph. Eur. Hom.) D8 (HAB 5a), Adenosinum triphosphoricum D10 (HAB 5a), Barium oxalsuccinicum D10 (HAB 6), Beta vulgaris rubra ex radice D4 (HAB 2a), Cerium oxalicum (HAB) D8, Coenzym A D8 (HAB 5a), Cysteinum D6 (HAB 5a), Hepar sulfuris (HAB) D10, Magnesium oroticum dihydricum D6 (HAB 6), Manganum phosphoricum D6 (HAB 6), Nadidum D8 (HAB 5a), Natrium diethyloxalaceticum D6 (HAB 6), Natrium pyruvicum D8 (HAB 5a), Natrium riboflavinum phosphoricum D6 (HAB 5a), Nicotinamidum D6 (HAB 5a), Pulsatilla pratensis (HAB) D6, Pyridoxinum hydrochloricum D6 (HAB 5a), Sulfur (HAB) D10 (HAB SV), Thiaminum hydrochloricum D6 (HAB 5a)
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Coenzym A D8 (HAB 5a), Acidum ascorbicum D6 (HAB 5a), Thiaminum hydrochloricum D6 (HAB 5a), Natrium riboflavinum phosphoricum D6 (HAB 5a), Pyridoxinum hydrochloricum D6 (HAB 5a), Nicotinamidum D6 (HAB 5a), Acidum malicum D8 (HAB 5a), Acidum cis-aconiticum D8 (HAB 5a), Acidum citricum (HAB) D8, Acidum fumaricum D8 (HAB 5a), Acidum alpha-ketoglutaricum D8 (HAB 5a), Acidum succinicum (Ph. Eur. Hom.) D8 (HAB 5a), Barium oxalsuccinicum D10 (HAB 6), Natrium diethyloxalaceticum D6 (HAB 6), Natrium pyruvicum D8 (HAB 5a), Cysteinum D6 (HAB 5a), Pulsatilla pratensis (HAB) D6, Hepar sulfuris (HAB) D10, Sulfur (HAB) D10, Adenosinum triphosphoricum D10 (HAB 5a), Nadidum D8 (HAB 5a), Manganum phosphoricum D6 (HAB 6), Magnesium oroticum dihydricum D6 (HAB 6), Cerium oxalicum (HAB) D8, Acidum thiocticum D6 (HAB 6), Beta vulgaris rubra ex radice D6 (HAB 2a)
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Retinoli palmitas, Thiamini hydrochloridum, Riboflavinum, Nicotinamidum, Calcii pantothenas, Pyridoxini hydrochloridum, Biotinum, Acidum folicum, Cyanocobalaminum, Acidum ascorbicum, Cholecalciferolum, Int-rac-alpha-tocopherylis acetas, Calcium, Cuprum, Ferrum, Magnesium, Manganum, Phosphorus ruber, Zincum
Unternehmen: Bayer (Schweiz) AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Antianämika: Eisen
Wirkstoffe: Sal ems, Natrium, Kalium, Chloridum, Hydrogenocarbonas, Sulfas, Carbonas, Lithium, Magnesium, Calcium, Manganum, Ferrum, Fluoridum, Bromidum, Iodidum, Nitras
Unternehmen: Sidroga AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Pharyngologika - Rachenmittel
Wirkstoffe: Acidum arsenicosum (HAB) D12, Ceanothus americanus (HAB) D5, Cinchona pubescens (HAB) spag. Peka D4, Cobalti(II) nitras D6, Cupri sulfas pentahydricus D6, Ferrum metallicum (HAB) D12, Mangani(II) acetas tetrahydricus D6, Natrii chloridum D12
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Retinoli palmitas, Int-rac-alpha-tocopherylis acetas, Thiamini nitras, Riboflavinum, Pyridoxini hydrochloridum, Cyanocobalaminum, Nicotinamidum, Acidum folicum, Dexpanthenolum, Biotinum, Acidum ascorbicum, Calcium, Magnesium, Ferrum, Zincum, Cuprum, Manganum, Molybdenum, Selenium, Coffeinum, Ginseng extractum siccum, Ginkgonis extractum siccum
Unternehmen: Tentan AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Vitamine: Multivitaminpräparate
Wirkstoffe: Zincum, Cuprum, Manganum, Iodidum, Selenium
Unternehmen: Baxter AG
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung: Blutprodukte und Perfusionslösungen
Wirkstoffe: Zincum, Cuprum, Manganum, Fluoridum, Iodidum, Selenium, Molybdenum, Chromium, Ferrum
Unternehmen: Baxter AG
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung: Blutprodukte und Perfusionslösungen
Wirkstoffe: Cuprum, Manganum, Iodidum, Fluoridum, Zincum, Selenium
Unternehmen: Fresenius Kabi (Schweiz) AG
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung: Blutprodukte und Perfusionslösungen
Wirkstoffe: Betacarotenum, Cholecalciferolum, RRR-alpha-tocopherolum, Thiamini nitras, Riboflavinum, Pyridoxini hydrochloridum, Cyanocobalaminum, Nicotinamidum, Acidum folicum, Biotinum, Acidum ascorbicum, Cuprum, Manganum, Magnesium, Ferrum, Zincum, Calcium, Selenium, Ginseng extractum
Unternehmen: Opella Healthcare Switzerland AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Vitamine: Multivitaminpräparate
Wirkstoffe: Retinoli palmitas, Cholecalciferolum, RRR-alpha-tocopherolum, Thiamini nitras, Riboflavinum, Pyridoxini hydrochloridum, Cyanocobalaminum, Biotinum, Nicotinamidum, Acidum ascorbicum, Acidum folicum, Cuprum, Manganum, Magnesium, Ferrum, Zincum, Calcium, Selenium, Ginseng extractum siccum, Lecithinum
Unternehmen: Opella Healthcare Switzerland AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Vitamine: Multivitaminpräparate
Wirkstoffe: No.2 calcium phosphoricum (HAB) D6, No.3 ferrum phosphoricum (HAB) D12, No.8 natrium chloratum (HAB) D6, No.17 Manganum sulfuricum (HAB) D12, No.19 cuprum arsenicosum (HAB) D12
Unternehmen: Omida AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Retinoli palmitas, Thiamini hydrochloridum, Riboflavinum, Nicotinamidum, Acidum pantothenicum, Pyridoxini hydrochloridum, Biotinum, Acidum folicum, Cyanocobalaminum, Acidum ascorbicum, Cholecalciferolum, RRR-alpha-tocopherolum, Ginseng extractum siccum, Calcium, Magnesium, Cuprum, Iodum, Ferrum, Manganum, Selenium, Zincum
Unternehmen: Bayer (Schweiz) AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Vitamine: Multivitaminpräparate
Wirkstoffe: Retinoli palmitas, Thiamini hydrochloridum, Riboflavinum, Nicotinamidum, Acidum pantothenicum, Pyridoxini hydrochloridum, Biotinum, Acidum folicum, Cyanocobalaminum, Acidum ascorbicum, Cholecalciferolum, RRR-alpha-tocopherolum, Ginseng extractum siccum, Calcium, Magnesium, Ferrum, Zincum, Cuprum, Iodum, Manganum, Selenium
Unternehmen: Bayer (Schweiz) AG
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Vitamine: Multivitaminpräparate
Wirkstoffe: Zincum, Manganum, Cuprum, Chromium, Iodidum, Fluoridum, Kalium, Chloridum, Ferrum, Molybdenum, Selenium, Natrium
Unternehmen: B. Braun Medical AG
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung: Blutprodukte und Perfusionslösungen
Wirkstoffe: Ubichinonum D10 (HAB 5a), Acidum ascorbicum D6 (HAB 5a), Thiaminum hydrochloricum D6 (HAB 5a), Natrium riboflavinum phosphoricum D6 (HAB 5a), Pyridoxinum hydrochloricum D6 (HAB 5a), Nicotinamidum D6 (HAB 5a), Vaccinium myrtillus (HAB) D4, Colchicum autumnale (HAB) D4, Podophyllum peltatum (HAB) D4, Conium maculatum (HAB) D4, Hydrastis canadensis (Ph.Eur.Hom.) D4 (Ph.Eur.Hom. 1.1.8), Acidum L(+) lacticum D6 (HAB 5a), Hydrochinonum D8 (HAB 5a), Acidum thiocticum D8 (HAB 6), Sulfur (HAB) D8, Manganum phosphoricum D8 (HAB 6), Natrium diethyloxalaceticum D8 (HAB 6), Trichinoylum D10 (HAB 6), Anthrachinonum D10 (HAB 6), Naphthochinonum D10 (HAB 5a), Para-benzochinonum D10 (HAB 5a), Adenosinum triphosphoricum D10 (HAB 5a), Coenzym A D10 (HAB 5a), Galium aparine (HAB) D6, Acidum acetylsalicylicum D10 (HAB 5a), Histaminum D10 (HAB 5a), Nadidum D10 (HAB 5a), Magnesium gluconicum D10 (HAB 5a)
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: B
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Ubichinonum D10 (HAB 5a), Acidum ascorbicum D6 (HAB 5a), Thiaminum hydrochloricum D6 (HAB 5a), Natrium riboflavinum phosphoricum D6 (HAB 5a), Pyridoxinum hydrochloricum D6 (HAB 5a), Nicotinamidum D6 (HAB 5a), Vaccinium myrtillus (HAB) D6, Colchicum autumnale (HAB) D6, Podophyllum peltatum (HAB) D6, Hydrastis canadensis (Ph.Eur.Hom.) D6 (Ph.Eur.Hom. 1.1.8), Acidum L(+) lacticum D6 (HAB 5a), Hydrochinonum D8 (HAB 5a), Acidum thiocticum D8 (HAB 6), Sulfur (HAB) D8, Manganum phosphoricum D8 (HAB 6), Natrium diethyloxalaceticum D8 (HAB 6), Trichinoylum D10 (HAB 6), Anthrachinonum D10 (HAB 6), Naphthochinonum D10 (HAB 5a), Para-benzochinonum D10 (HAB 5a), Adenosinum triphosphoricum D10 (HAB 5a), Coenzym A D10 (HAB 5a), Galium aparine (HAB) D6, Acidum acetylsalicylicum D10 (HAB 5a), Histaminum D10 (HAB 5a), Nadidum D10 (HAB 5a), Magnesium gluconicum D10 (HAB 5a)
Unternehmen: ebi-pharm ag
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung:
Wirkstoffe: Retinoli palmitas, Cholecalciferolum, Int-rac-alpha-tocopherylis acetas, Thiamini nitras, Riboflavinum, Pyridoxini hydrochloridum, Cyanocobalaminum, Nicotinamidum, Calcii pantothenas, Acidum ascorbicum, Calcium, Magnesium, Cuprum, Ferrum, Manganum, Molybdenum, Zincum
Unternehmen: Dr. Grossmann AG, Pharmaca
Abgabekategorie: D
Gruppe / Anwendung: Vitamine: Multivitaminpräparate